Kankergeschiedenis

De studie van kanker wordt oncologie genoemd. Kankers zijn al sinds de oudheid bekend bij de mensheid. Kanker begint wanneer cellen in een deel van het lichaam ongecontroleerd beginnen te groeien. Verschillende delen van het lichaam kunnen door kanker worden aangetast.

Vroegste verwijzingen naar kanker

Enkele van de vroegste bewijzen van kanker worden gevonden bij gefossiliseerde bottumoren in menselijke mummies in het oude Egypte, en verwijzingen naar hetzelfde zijn gevonden in oude manuscripten. Er is ook vernieling van de botten van de schedel gevonden, zoals te zien is bij kanker van het hoofd en de nek.

Hoewel het woord kanker niet werd gebruikt, komt de oudste beschrijving van de ziekte uit Egypte en dateert van ongeveer 3000 voor Christus. Het heet de Edwin Smith Papyrus en is een kopie van een deel van een oud Egyptisch leerboek over traumachirurgie. Het beschrijft 8 gevallen van tumoren of zweren van de borst die werden behandeld door cauterisatie met een hulpmiddel dat de brandoefening wordt genoemd. De beschrijving voegt eraan toe dat er geen behandeling is voor de aandoening.

Oorsprong van het woord kanker

De ziekte werd voor het eerst kanker genoemd door de Griekse arts Hippocrates (460-370 v.Chr.). Hij wordt beschouwd als de “vader van de geneeskunde”. Hippocrates gebruikte de termen carcinos en carcinoma om niet-zweervormende en zweervormende tumoren te beschrijven. In het Grieks betekent dit een krab. De beschrijving was vernoemd naar de krab, omdat de vingervormige uitsteeksels van een kanker de vorm van een krab.

De latere Romeinse arts Celsus (28-50 v.Chr.) vertaalde de Griekse term in kanker, het Latijnse woord voor krab. Het was Galen (130-200 n.Chr.), een andere Romeinse arts, die de term oncos (Grieks voor zwelling) om tumoren te beschrijven. Oncos is het grondwoord voor oncologie of studie van kankers.

Tussen 15e en 18e eeuw

Tijdens het begin van de 15e eeuw ontwikkelde een beter begrip van de werking van het menselijk lichaam en zijn ziekteprocessen.

Autopsies, uitgevoerd door Harvey (1628), leidden tot een beter begrip van de bloedcirculatie door het hart en lichaam.

Giovanni Morgagni van Padua regulariseerde in 1761 autopsies om de oorzaak van ziekten te vinden. Dit legde de basis voor het onderzoek van kanker.

Het was de Schotse chirurg John Hunter (1728-1793) die suggereerde dat sommige kankers door een operatie zouden kunnen worden genezen. Het was bijna een eeuw later dat de ontwikkeling van anesthesie leidde tot regelmatige operaties voor ‘beweegbare’ kankers die niet naar andere organen waren uitgezaaid.

De 19e eeuw

Rudolf Virchow, vaak de oprichter genoemd van cellulaire pathologie, legde de basis voor pathologische studie van kankers onder de microscoop. Virchow correleerde microscopische pathologie met ziekte.

Hij ontwikkelde ook een studie van weefsels die na de operatie werden verwijderd. De patholoog kon het de chirurg ook vertellen of de operatie de kanker volledig had verwijderd.

Geschiedenis van de oorzaken van kanker

Er zijn door de eeuwen heen talloze theorieën over de oorzaken van kanker geweest. De oude Egyptenaren gaven bijvoorbeeld de goden de schuld van kankers.

• Hippocrates geloofde dat het lichaam vier lichaamsvochten had (lichaamsvloeistoffen): bloed, slijm, gele gal en zwarte gal. Hij suggereerde dat een onbalans van deze lichaamsvochten met een teveel aan zwarte gal op verschillende plaatsen in het lichaam kanker kunnen veroorzaken. Dit was de humorale theorie.
• Na de humorale theorie kwam de lymfe-theorie. Stahl en Hoffman theoretiseerden dat kanker bestaat uit fermenterende en degenererende lymfe, variërend in dichtheid, zuurgraad en alkaliteit. John Hunter, de Schotse chirurg uit de jaren 1700, was het ermee eens dat tumoren groeien uit lymfe die constant uit het bloed komen.
• Zacutus Lusitani (1575-1642) en Nicholas Tulp (1593-1674), doktoren in Nederland, concludeerden dat kanker was besmettelijk. Gedurende de 17e en 18e eeuw geloofden sommigen dat kanker besmettelijk was.
• Het was in 1838 dat de Duitse patholoog Johannes Muller aantoonde dat kanker bestaat uit cellen en niet uit lymfe. Muller stelde voor dat kankercellen zich ontwikkelden uit ontluikende elementen (blastema) tussen normale weefsels.
• Rudolph Virchow (1821−1902) suggereerde dat alle cellen, inclusief kankercellen, afkomstig zijn van andere cellen. Hij stelde de theorie van chronische irritatie voor. Hij geloofde dat kanker zich als een vloeistof verspreidde. In de jaren 1860 toonde de Duitse chirurg Karl Thiersch aan dat kankers metastaseren door de verspreiding van kwaadaardige cellen en niet door een vloeistof.
• Tot de jaren 1920 werd gedacht dat trauma de oorzaak van kanker was.

Geschiedenis van kankerscreening en -detectie

Screening op kanker helpt bij vroege detectie. De eerste screeningstest die op grote schaal voor kanker werd gebruikt, was de Pap-test. Het is ontwikkeld door George Papanicolaou als een onderzoeksmethode om de menstruatiecyclus te begrijpen. Hij merkte toen op dat de test zou kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van baarmoederhalskanker en presenteerde zijn bevindingen in 1923.

Op dat moment promootte de American Cancer Society (ACS) de test in het begin van de jaren zestig en werd deze op grote schaal gebruikt als screeningstool.

Moderne mammografiemethoden werden laat in de 1960 en voor het eerst officieel aanbevolen voor borstkankerscreening door de ACS in 1976.

Ontwikkeling van kankerchirurgie

Het was vrij vroeg in de geschiedenis van de kennis van kankers dat chirurgie als een modaliteit werd beschouwd van de behandeling van kankers. De Romeinse arts Celsus had opgemerkt dat ondanks een operatie de kanker terug lijkt te komen. Galen schreef over operatietechnieken voor kankers. De operatie was toen erg primitief met veel complicaties, waaronder bloedverlies. Chirurgie voor kankers bloeide in de 19e en vroege 20e eeuw na de vooruitgang van de anesthesie.

Bilroth in Duitsland, Handley in Londen en Halsted in Baltimore zijn de pioniers van kankerchirurgie. William Stewart Halsted, hoogleraar chirurgie aan de Johns Hopkins University, ontwikkelde de radicale borstamputatie in het laatste decennium van de 19e eeuw voor borstkanker. Zijn werk was gebaseerd op W. Sampson Handley.

Stephen Paget, een Engelse chirurg in die tijd, ontdekte dat kankers zich via de bloedcirculatie verspreidden. Dit begrip van metastase werd een sleutelelement bij het herkennen van patiënten die wel en niet baat zouden kunnen hebben bij een kankeroperatie.

Ontwikkeling van bestralingstherapie

In 1896, een Duitse professor in natuurkunde, Wilhelm Conrad Roentgen, ontdekte en presenteerde de eigenschappen van röntgenstralen. Het was binnen een paar maanden dat röntgenfotos werden gebruikt voor diagnose en in de volgende 3 jaar werd het gebruikt bij de behandeling van kankers. Stralingstherapie begon met radium en met diagnostische apparaten met relatief lage spanning.

Ontwikkeling van chemotherapie

Men zag dat tijdens de Tweede Wereldoorlog soldaten die tijdens militaire actie aan mosterdgas werden blootgesteld, zich ontwikkelden. toxische onderdrukking van het beenmerg. Al snel bleek een vergelijkbare chemische stikstofmosterd te werken tegen een kanker van de lymfeklieren, lymfoom genaamd. Dit legde de basis voor verschillende nieuwe medicijnen die tegen kanker konden worden gebruikt.

Ontwikkeling van hormoontherapie

In de 19e eeuw ontdekte Thomas Beatson dat de borsten van konijnen stopten met het produceren van melk nadat hij verwijderde de eierstokken. Hij probeerde de eierstokken te verwijderen (ovariëctomie genaamd) bij vergevorderde borstkanker. Dit werd ontdekt voordat het hormoon zelf werd ontdekt. Zijn werk vormde een basis voor het moderne gebruik van hormoontherapie, zoals tamoxifen en de aromataseremmers, om borstkanker te behandelen of te voorkomen.

Ontwikkeling van immunotherapie

Met begrip van de biologie van kankercellen zijn er verschillende biologische agentia ontwikkeld bij de behandeling van kankers. Dit worden biologische responsmodificerende therapie (BRM) genoemd. Opvallend hiervan zijn de monoklonale antilichamen.

De eerste therapeutische monoklonale antilichamen, rituximab (Rituxan) en trastuzumab (Herceptin), werden eind jaren negentig goedgekeurd voor de behandeling van respectievelijk lymfoom en borstkanker. Wetenschappers bestuderen ook vaccins die de immuunrespons van het lichaam tegen kankercellen versterken.
In het laatste deel van de 20e eeuw werden ook gerichte therapieën ontwikkeld, zoals groeifactorremmers zoals trastuzumab (Herceptin), gefitinib (Iressa), imatinib (Gleevec) ) en cetuximab (Erbitux). Een andere gerichte benadering is anti-ngiogenese of medicijnen tegen de vorming van bloedvaten, zoals bevacizumab (Avastin).

Verder lezen

• Alle inhoud over kanker
• Wat is kanker?
• Wat veroorzaakt kanker?
• Woordenlijst kanker
• Kankerclassificatie

Citaties