Roald Amundsen (Polski)

Roald Amundsen, w całości Roald Engelbregt Gravning Amundsen (ur. 16 lipca 1872 r. W Borge, niedaleko Oslo, Norwegia— zmarł 18 czerwca 1928 ?, Ocean Arktyczny), norweski badacz, który jako pierwszy dotarł do bieguna południowego, jako pierwszy odbył podróż statkiem przez Przejście Północno-Zachodnie i jako jeden z pierwszych przekroczył Arktykę drogą powietrzną. Był jedną z największych postaci w dziedzinie badań polarnych.

Amundsen przez jakiś czas studiował medycynę, a następnie wypłynął w morze. W 1897 roku popłynął jako pierwszy oficer na Belgicy w belgijskiej wyprawie, która była pierwszą zimową ekspedycją na Antarktydzie. W 1903 roku, z sześcioosobową załogą na swoim 47-tonowym slupie Gjøa, Amundsen rozpoczął swoją misję przepłynięcia przez Przejście Północno-Zachodnie i wokół północnego wybrzeża Kanady. Dotarł do przylądka Colborne (w obecnym Nunavut) w sierpniu 1905 roku, kończąc przejście właściwego przejścia, zanim lód zatrzymał jego wędrówkę na zachód na zimę na wyspie Herschel na Jukonie w następnym miesiącu. Amundsen i jego załoga wznowili podróż w sierpniu 1906 roku i zostali przywitani przez bohaterów, gdy wyprawa zakończyła się w Nome na Alasce pod koniec tego miesiąca. To osiągnięcie zaostrzyło jego apetyt na spektakularne eksploracje polarne.

Następny plan Amundsena, aby dryfować przez Biegun Północny starym statkiem Fridtjofa Nansena, Fram, został dotknięty wiadomością, że amerykański odkrywca Robert E. Peary dotarł do bieguna północnego w kwietniu 1909 r., Ale kontynuował przygotowania. Kiedy Amundsen opuścił Norwegię w czerwcu 1910 roku, nikt oprócz jego brata nie wiedział, że kieruje się na biegun południowy zamiast na północ. Popłynął Fram bezpośrednio z Madery do Zatoki Wielorybów na Antarktydzie wzdłuż Morza Rossa. Baza, którą tam założył, znajdowała się 60 mil (100 km) bliżej bieguna niż baza na Antarktydzie angielskiego odkrywcy Roberta Falcona Scotta, który kierował rywalizującą wyprawą z tym samym celem. Amundsen, doświadczony podróżnik polarny, starannie przygotował się do nadchodzącej podróży, odbywając wstępną podróż, aby zdeponować zapasy żywności na pierwszym odcinku swojej trasy na biegun iz powrotem. Do transportu swoich zapasów używał psów zaprzęgowych, podczas gdy Scott polegał na kucykach syberyjskich.

Amundsen wyruszył z 4 towarzyszami , 52 psy i 4 sanie 19 października 1911 r., A po napotkaniu dobrej pogody dotarły do bieguna południowego 14 grudnia. Badacze zarejestrowali dane naukowe na biegunie przed rozpoczęciem podróży powrotnej 17 grudnia i bezpiecznie dotarli do ich baza w Zatoce Wielorybów 25 stycznia 1912 r. W międzyczasie Scott dotarł do bieguna południowego 17 stycznia, ale podczas trudnej podróży powrotnej on i wszyscy jego ludzie zginęli.

Dzięki funduszom pochodzącym z jego antarktycznej przygody Amundsen założył odnoszącą sukcesy firmę transportową. Zdobył nowy statek, Maud, i próbował w 1918 roku zrealizować swój stary plan dryfowania przez Biegun Północny, ale został zmuszony do porzucenia tego planu na rzecz próby dotarcia na Biegun Północny samolotem. W locie (1925) z amerykańskim odkrywcą Lincolnem Ellsworthem dotarł na odległość 150 mil (250 km) od bieguna. W 1926 roku, wraz z Ellsworthem i włoskim inżynierem lotnictwa Umberto Nobile, przeleciał nad biegunem północnym sterowcem, lecąc ze Spitsbergenu (obecnie Svalbard) na północ od Norwegii na Alaskę. Spory o kredyt za lot zaostrzyły jego ostatnie lata. W 1928 roku Amundsen stracił życie, lecąc na ratunek Nobile z katastrofy sterowca pod Spitsbergenem. Książki Amundsena obejmowały Biegun południowy (1912) oraz, wraz z Ellsworthem, Pierwsze przejście przez Morze Polarne (1927).