Sześć tygodni przed zdobyciem szkockiej korony w marcu 1306 roku Robert Bruce zamordował najbliższy rywal polityczny.
Umówił się na spotkanie z wieloletnim przeciwnikiem Johnem „the Red” Comyn w klasztorze w Dumfries w południowej Szkocji, rzekomo w celu omówienia „pewnych spraw dotykających ich obu , ”Ale szybko zmienił taktykę, oskarżył Comyn o zdradę i powalił go. Gdy Comyn leżał krwawiący u stóp świątyni, Bruce wycofał się, dając braciom szansę opatrzenia ran upadłego człowieka. Ale potem dowiedział się, że jego cel wciąż żyje i wysłał kilku ludzi z powrotem, by dokończyli krwawe zadanie. Jak pisał Walter z Guisborough około 1308 r., Kiedy Comyn „wyznał i okazał prawdziwą skruchę, z rozkazu tyrana wyciągnięto go z zakrystii i zabito na stopniach ołtarza głównego”.
morderstwo – opisane przez Anglików w następnym roku jako „skandaliczne świętokradztwo nieludzkie popełnione przeciwko Bogu i świętemu Kościołowi” – spowodowało, że Bruce znalazł się na kursie kolizyjnym z imponującym sąsiadem Szkocji, Anglią. samego króla-wojownika. Na przemian malowany jako patriota, którego wytrwałość zapewniła niepodległość jego narodu i bardziej mroczną postać o niebezpiecznych ambicjach i słabym poczuciu lojalności, Bruce pozostaje jedną z najbardziej kontrowersyjnych postaci w historii Szkocji i jedną z nielicznych, których imię brzmi łatwo rozpoznawalny przez nie-Szkotów.
Film biograficzny reżysera Davida McKenzie z Netfliksa, The Outlaw King, to jedna z pierwszych dużych ekranizacji historii Brucea. (Epos Braveheart z 1995 roku przedstawia młodszego Brucea przecinającego się z Williamem Wallaceem Mela Gibsona, ale kończy się na długo przed tym, jak Bruce zostaje liderem Szkotów.) W roli tytułowej postaci Chrisa Pinea, Outlaw King podejmuje mniej więcej tam, gdzie Braveheart skończył, opisując upadek Wallacea, Bruces późniejszy wzrost i środkowe lata pierwszej wojny o niepodległość Szkocji.
Przemiana Brucea z bardzo wyśmiewanego „King Hob” lub King Nobody w protektora Szkocji następowała powoli i jest bardziej zniuansowana niż sugerował Outlaw Kinga, który kompresuje historyczną oś czasu i ma tendencję do pomijania niesmacznych aspektów osobowości Brucea na rzecz przedstawiania skonfliktowanego, a nawet niechętnego władcy.
Mimo to McKenzie mówi hollywoodzkiemu Reporterowi: „To skomplikowany bohater. Połowę drogi, którą chce osiągnąć, dostaje zamordowanie kogoś w kościele. Jest jednym z tych jednego procenta. Nie jest łatwym bohaterem: „To nasz ludowy facet”.
Biorąc pod uwagę przeciągającą się naturę walki o niepodległość Szkocji, skrócone ramy czasowe filmu – skupiają się na życiu Brucea między 1304 a 1307 – ma sens narracyjny. Ale czy to przeszkadza w zdolności Outlaw King do uchwycenia transformacji Brucea, jak mówi historyk Fiona Watson – autorka niedawno wydanego „Zdrajca, wyjęty spod prawa, król: The Making of Robert Bruce” – z kogoś „niesamowicie nieudolnego” do kogoś „całkiem niezwykłego” jest zupełnie inna kwestia.
***
Podobnie jak wiele konfliktów średniowiecza, pierwsza wojna o niepodległość Szkocji rozpoczęła się od kryzysu sukcesji. Po nagłej śmierci króla Szkotów Aleksandra III w 1286 r. Tron przeszedł w ręce jego wnuczki, trzyletniej Małgorzaty, Dziewicy Norwegii. Nigdy nie została oficjalnie koronowana, zmarła niespodziewanie cztery lata później, wywołując bitwę o władzę między pretendentami Johnem Balliolem i Robertem Bruceem, dziadkiem bardziej znanego Roberta. Uwięzieni w impasie Szkoci poprosili Edwarda I z Anglii (granego w Outlaw King przez Stephena Dillanea), aby wybrał następnego władcę ich narodu. W 1292 r. Wybrał Balliol.
Angielska interwencja miała wysoką cenę: Edward zmusił szkocką szlachtę do złożenia mu przysięgi, podważając roszczenia kraju do suwerenności i traktując Szkocję jak terytorium feudalne. Wściekli Szkoci utworzyli oddzielny sojusz z Francją w 1295 roku i kontynuowali wywracanie władzy w Anglii, atakując miasto Carlisle w 1296 roku. Edward zemścił się w brutalny sposób. Jak wspomina XV-wieczny kronikarz Walter Bower, król zaatakował szkockie miasto Berwick, nie oszczędzając „nikogo, bez względu na wiek i płeć, a przez dwa dni strumienie krwi płynęły z ciał poległych… aby można było zmienić młyny wokół ich krwi. ”
Podczas tych wczesnych etapów wojny Bruce i jego ojciec Robert stanęli po stronie Anglików.Młodszy Robert, który niedawno służył na dworze królewskim, pisze Michael Penman w Robert the Bruce: King of the Scots, i jest możliwe, że chciał przekonać Edwarda, że klan Bruce zapomniał o swoich ambicjach zdobycia tronu. Niezależnie od swoich motywacji, 21-letni Robert maszerował z Anglikami przeciwko krajowi, którym pewnego dnia będzie rządził.
Ale w 1297 roku coraz bardziej rozczarowany Bruce zmienił swoją lojalność wobec szkockiego buntownika Williama Wallacea. Na zawsze utrwalony (błędnie) w powszechnej wyobraźni jako noszący kilt pokryty niebieską farbą, Wallace jest często przedstawiany jako postać prostsza niż jego następca w walce o niepodległość Szkocji. Michael Brown, historyk ze szkockiego University of St. Andrews, mówi, że Wallace jest zapamiętany jako „bezinteresowny patriotyczny bohater, którego jedyną troską była wolność i ochrona innych Szkotów”. Dla porównania „Bruce jest odnoszącym sukcesy politykiem. Osiąga więcej, ale pod pewnymi względami jego ręce są brudniejsze. ”
Braveheart słynnie przedstawia Brucea (granego przez Angusa MacFaydena) zdradzającego Wallacea podczas bitwy pod Falkirk w 1298 roku, a następnie zmieniającego zdanie i ratującego powalił przywódcę Szkotów przed gniewem Anglików. Jednak nie ma żadnych historycznych dowodów, że Bruce był w Falkirk, ani że bezpośrednio zdradził Wallacea (chociaż zmieniał strony kilka razy w tych wczesnych latach). Jak wyjaśnia Brown, historia jest cytowana głównie po to, by odzwierciedlić to, jak porażka Wallacea zainspirowała późniejszy sukces Brucea: „pomysł Wallacea zastępującego Brucea w pewnym sensie, ale Bruce nie spełniał tej roli na tym etapie”.
Klęska pod Falkirk oznaczała nieoficjalny koniec kampanii Wallacea – zrezygnował ze stanowiska Strażnika Szkocji i uciekł. To tutaj zaczyna się Outlaw King. Ruch niepodległościowy został w dużej mierze zmiażdżony, Bruce i większość szkockich lordów poddali się Edwardowi
***
John Comyn kontynuował walkę z Anglikami aż do lutego 1304 roku, kiedy to negocjował warunki pokojowe, które przywróciły szkockie „prawa, zwyczaje, zwyczaje i wolności” i zapewniły zgromadzenie przedstawicielskie. Mniej więcej w tym czasie Bruce wrócił do Szkocji, prawdopodobnie z okiem w stronę korony opuszczonej przez wciąż wygnanego Balliol. Watson, autor książki Zdrajca, wyjęty spod prawa, król, opisuje działania przyszłego króla w tym okresie jako „niesamowicie dwulicowe”. Przyrzekł lojalność Edwardowi I i Anglii, ale to nie powstrzymało go przed zawarciem niejasnej umowy o wzajemnym wsparciu z potężnym biskupem St. Andrews.
Ta splątana sieć sojuszy zakończyła się śmiercionośnym lutym 10, 1306, spotkanie Brucea i Comynu, dwóch głównych pretendentów do tronu szkockiego. Nie jest pewne, o czym właściwie rozmawiali, ale niemal współczesny Flores Historiarum zakłada, że Bruce „najpierw potajemnie, a potem otwarcie” zaczął zbierać poparcie dla swojego roszczenia. Zapytany, czy zgodziłby się ukoronować swojego rywala, Comyn „stanowczo odpowiedział, że nie … Tak go zarżnęli. ”
Watson mówi, że jest przekonana, że Bruce przybył do Dumfries z zamiarem uderzenia Comynu, który, jak się martwił, był bliski zdobycia szkockiej korony.
„był całkowicie konsekwentny, absolutnie bezwzględny i całkowicie przekonany, że powinien być królem Szkotów” – mówi, argumentując, że jego ciągle zmieniające się lojalności odzwierciedlały, z jego punktu widzenia, „całkowicie konsekwentny” sposób osiągnięcia tego jedynego celu.
Brown oferuje bardziej życzliwą lekturę, która przypisuje akt „nieusprawiedliwionej przemocy” osobistemu antagonizmowi między Brucem a Comynem. Jak podkreśla, śmierć Comyn wyalienowała Brucea z potężnej rodziny jego ofiary, co jest nierozsądnym krokiem, biorąc pod uwagę zbliżające się wznowienie działań wojennych z Anglią. Okoliczności morderstwa skłoniły również papieża Klemensa V do ekskomunikowania Brucea, komplikując jego i tak już niepewną drogę naprzód.
W tygodniach między zabiciem Comyna a wstąpieniem na tron Bruce zebrał poparcie w południowo-zachodniej Szkocji. Wystawił żądania Edwardowi I, obiecując „bronić się najdłuższym kijem, jaki miał”, jeśli się nie spełnią, i otrzymał rozgrzeszenie za swoje grzechy od biskupa Glasgow.
Ogłosił zbiegiem dla obu jego świętokradztwa i złamania lojalności, Bruce nie miał wiele do stracenia, idąc o krok dalej i zdobywając koronę. 25 marca 1306 r. objął władzę królewską Szkocji w zaskakująco skomplikowanej ceremonii, która odbyła się w opactwie Scone. Pomimo braku tradycyjnego kamienia koronacyjnego , diadem i berło, które wszystkie zostały przeniesione do Anglii w 1296 roku, Robert oficjalnie został królem Szkotów.
***
Około 40 lat po pierwszej wojnie o niepodległość Szkocji, Arcybiskup John Barbour skomponował epicką opowieść o konflikcie.Silnie umiejscowiony w obozie „Brucea jako bohatera” wiersz charakteryzuje okres między koronacją Brucea a jego zwycięstwem pod Bannockburn w 1314 roku jako podróż odkupienia.
Zabójstwo Comynu było „oczywiście zabójstwem” – wyjaśnia Brown. „ale” to także bluźnierstwo i zdrada. Więc te zbrodnie są tymi, które Bruce musi usunąć ze swojej duszy przez swoje… zmagania i cierpienie ”.
Jak zaświadcza Outlaw King, kłopoty Brucea zaczęły się wkrótce po tym, jak został koronowany na króla. Edward wysłał Aymera de Valencea, szwagra Comynu, by zdławił bunt. Na początku czerwca de Valence schwytał dwóch głównych zwolenników Brucea, biskupów St. Andrews i Glasgow, i zapewnił pomoc Szkotom lojalnym Comynowi.
Latem 1306 Bruce poniósł dwie porażki. w krótkich odstępach czasu: w bitwie pod Methven 19 czerwca de Valence całkowicie zaskoczyło siły szkockie, przeprowadzając podstępny atak wczesnym rankiem. Niecałe dwa miesiące później Bruce zmierzył się w Dalrigh z członkami klanu MacDougall, sojusznikiem Comynów. Mniejsza liczebnie i nieprzygotowana armia króla Szkotów szybko się rozproszyła. Bruce ledwo uniknął schwytania, aw ciągu następnych kilku miesięcy przeżył szereg osobistych tragedii. Trzech z jego czterech braci wpadło w ręce Anglików i zostało powieszonych, narysowanych i poćwiartowanych. Jego żona, córka i siostry zostały podobnie zdradzone i pozostały więźniami Edwarda do 1315 roku.
W pewnym momencie Michael Penman pisze w Robert the Bruce, trudno jest prześledzić ruchy szkockiego króla. Zimę spędził w ukryciu, być może na wyspie u zachodniego wybrzeża, i według popularnej, ale prawdopodobnie apokryficznej opowieści, spędzał godziny, obserwując pająka w jaskini. Zniechęcony swoimi stratami militarnymi i osobistymi, Bruce podobno widział echa swojej walki w powtarzających się próbach pająka, by przejść z jednego rogu do drugiego. Kiedy pająk w końcu odniósł sukces, zainspirowało to Brucea do rozpoczęcia drugiej fali buntu.
Pomimo podejrzanego pochodzenia legendy o pająkach, Michael Brown mówi, że historia ta jest przykładem reputacji Brucea jako „modelu wytrwałości”. Ta wytrwałość jest również podstawą The Outlaw King, którego bohater deklaruje, że „skończył z bieganiem i… ma dość ukrywania się”.
Zarówno w filmie, jak iw zapisie historycznym, 1307 stanowi punkt zwrotny w dążeniu Szkocji do niepodległości. Bruce wrócił z zestawem odnowionych taktyk partyzanckich, które wykorzystywały nierówny teren kraju. Robiąc to, stworzył model szkockiej wojny, która trwała długo poza jego walką.
„Zasadniczo chodzi o ucieczkę i chowanie się” – wyjaśnia Brown. „Udaj się na wzgórza, na flanki Harryego, powstrzymaj ich przed życiem ziemi, ale nie ryzykuj bitwy ”.
Siły Brucea odniosły niewielkie zwycięstwo w bitwie pod Glen Trool – naprawdę bardziej potyczką – w kwietniu 1307 roku. W następnym miesiącu Szkoci musieli stawić czoła z de Valence ponownie, tym razem na Loudoun Hill. Przed bitwą Bruce zbadał okolicę i wymyślił plan ograniczenia ruchów jeźdźców de Valencea, którzy w innym przypadku pokonaliby szkockich włóczników walczących pieszo. Jak pisze Fiona Watson w Robert the Bruce, nowo pewna siebie dowódczyni rozkazała wykopać trzy okopy pod kątem prostym do drogi, zapewniając, że tylko ograniczona liczba kawalerii będzie w stanie dotrzeć do ukrytych w niej Szkotów. Według wiersza Barbour Anglicy przewyższali liczebnie ludzi Brucea o 3000 do 600, ale byli ostrożni, by uderzyć bezpośrednio we włócznie szkockich wojowników. Ci, którzy rzeczywiście, zostali rzuceni na ziemię, a gdy bitwa zbliżała się do końca, Barbour zauważa, że „można było usłyszeć dźwięk / drżących lanc i krzyku / rannych w agonii”.
Outlaw King kończy się wkrótce po bitwie pod Loudoun Hill, zadowolony z potraktowania tego zwycięstwa jako znaku zmieniających się fal wojny (i jako zastępstwo dla lepiej znanej bitwy pod Bannockburn, spotkania w 1314 roku, w którym Szkoci pokonali podobnie lepsze siły angielskie Spotkanie z pewnością dowiodło, słowami Watsona, że „nawet gdyby Bruce został ekskomunikowany przez papieża za zabójstwo Johna Comyna, Bóg nadal mógłby go faworyzować”.
W rzeczywistości walka o niepodległość toczył się przez kolejne 21 lat, kończąc dopiero traktatem Edynburg-Northampton w marcu 1328 r. W tym momencie Edward I już dawno nie było – zmarł w lipcu 1307 r., pozostawiając przy władzy swojego niesławnego nieudolnego syna Edwarda II – i to jego wnuk Edward III, nowo wstąpił na tron w miejsce swojego obalonego ojca, który a faktycznie zgodził się na warunki Brucea.
***
Bruce zmarł 7 czerwca 1329 roku, zaledwie miesiąc przed swoimi 55. urodzinami. Chociaż cieszył się tylko jednym rokiem pokoju, król poszedł do grobu, mając pewność, że suwerenność Szkocji jest bezpieczna – przynajmniej na razie.Przed śmiercią Bruce poprosił długoletniego przyjaciela Jamesa „Blacka” Douglasa (Aaron Taylor-Johnson z wyjętego spod prawa króla gra szkockiego lorda z szalonym zapałem), aby zabrał swoje serce na pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Niestety, wiecznie niespokojny Douglas przestał wspierać Hiszpan Alfonso XI w swojej kampanii przeciwko Maurom zginął w bitwie. Według legendy, przed przystąpieniem do walki rzucił trumnę z sercem Brucea, oświadczając: „Prowadź odważne serce, pójdę za tobą”. Serce Brucea zostało ostatecznie odzyskane i pochowane w opactwie Melrose, podczas gdy reszta jego ciała spoczęła w królewskim mauzoleum w Dunfermline Abbey. Królewskie epitafium, nieco ironicznie, ogłosiło Brucea „niepokonanym Robertem, błogosławionym królem… wyprowadzonym na wolność / Królestwo Szkotów”.
Wizerunek Brucea jako wzorowego króla i wytrawnego obrońcy Szkocji utrzymuje się w tym dnia, ale człowieka stojącego za mitem trudniej jest wskazać: podczas gdy poprzednik William Wallace jest, według Watsona, „arcypatriotą”, Bruce jest postacią, której wczesne lata naznaczone były morderstwami na głównym ołtarzu, zmieniającymi się lojalnościami i szeregiem awarie wojskowe. Warto również zauważyć, że pokojowa niepodległość, o którą walczył Bruce, trwała zaledwie kilka lat, a działania wojenne rozpoczęły się ponownie w 1332 r. I trwały sporadycznie, aż do momentu, gdy akt unii z 1707 r. Połączył Anglię i Szkocję pod jedną całość Wielkiej Brytanii. Ale Brown twierdzi, że osiągnięcia Brucea nie zostały zmniejszone przez Akt Unii. W rzeczywistości, mówi, legendarny król stał się „gwarantem szkockich swobód” w zjednoczonym królestwie.
Watson najlepiej podsumowuje spuściznę Brucea, podsumowując w Zdrajcy, wyjęciu spod prawa, króla, że naturalne jest podejrzenie motywy wojowniczego króla.
„Ale” – podsumowuje – „nie możemy zaprzeczyć jego osiągnięciom”.