Pomocnicze komórki T, zwane także komórkami CD4 +, komórkami pomocniczymi T lub pomocniczymi limfocytami T, rodzaj białych krwinek, które służą jako kluczowy mediator funkcji odpornościowej. Pomocnicze komórki T odgrywają kluczową rolę w prawidłowych odpowiedziach immunologicznych, wytwarzając czynniki, które aktywują praktycznie wszystkie inne komórki układu odpornościowego. Te komórki obejmują komórki B, które wytwarzają przeciwciała potrzebne do zwalczania infekcji; cytotoksyczne komórki T, które zabijają komórki przenoszące czynniki zakaźne; oraz makrofagi i inne komórki efektorowe, które atakują atakujące patogeny (czynniki chorobotwórcze). Pomocnicze komórki T wyrażają na swojej powierzchni białko zwane CD4. Białko to odgrywa kluczową rolę w aktywacji pomocniczych limfocytów T poprzez wiązanie cząsteczek głównego kompleksu zgodności tkankowej (MHC) klasy II, które specjalizują się we wspomaganiu układu odpornościowego w rozpoznawaniu obcych substancji.
Pomocnicze limfocyty T nie stanowią jednolitej grupy komórek, ale można je raczej podzielić na dwie ogólne subpopulacje – TH1 i komórki TH2 – które mają znacząco różny skład chemiczny i funkcje. Populacje te można rozróżnić na podstawie wydzielanych przez nie cytokin (przekaźników chemicznych). Komórki TH1 produkują głównie cytokiny interferon gamma, czynnik martwicy nowotworu-beta i interleukinę-2 (IL-2), podczas gdy komórki TH2 syntetyzują głównie interleukiny IL-4, IL-5, IL-6, IL-9, IL- 10 i IL-13. Główną rolą komórek TH1 jest stymulowanie odpowiedzi komórkowych (związanych z cytotoksycznymi limfocytami T i makrofagami), podczas gdy komórki TH2 pomagają głównie w stymulowaniu komórek B do wytwarzania przeciwciał.
Pomocnicze limfocyty T zostają aktywowane poprzez wieloetapowy proces, który rozpoczyna się od komórek prezentujących antygen, takich jak makrofagi. Komórki te pochłaniają czynnik zakaźny lub obcą cząstkę, częściowo je degradują i eksportują jego fragmenty – tj. Antygeny – na powierzchnię komórki. Tam cząsteczki są prezentowane w połączeniu z cząsteczkami MHC klasy II. Receptor na powierzchni pomocniczej komórki T wiąże się następnie z kompleksem MHC-antygen. W kolejnym kroku aktywacja pomocniczych limfocytów T przebiega na dwa sposoby: albo poprzez stymulację cytokiną, albo poprzez reakcję kostymulującą między białkiem sygnalizacyjnym znanym jako B7, znajdującym się na powierzchni komórki prezentującej antygen a białkiem receptora CD28, na powierzchni pomocniczych limfocytów T.
Ogólnym wynikiem aktywacji pomocniczych limfocytów T jest wzrost liczby pomocniczych limfocytów T, które rozpoznają określony antygen i kilka cytokin limfocytów T są produkowane. Cytokiny mają inne konsekwencje, z których jedna polega na tym, że IL-2 umożliwia aktywację i namnażanie cytotoksycznych lub regulatorowych komórek T, które rozpoznają ten sam antygen. W przypadku komórek B, gdy pomocnicza komórka T zostanie aktywowana przez antygen, staje się ona zdolna do aktywacji komórki B, która już napotkała ten sam antygen. Cytokiny wydzielane przez pomocnicze komórki T mogą również wchodzić w interakcje z komórkami B i zapewniać dodatkową stymulację.