Życie w mieście zaczęło się około 6000 lat temu. W niektórych miejscach tysiące ludzi stłoczyło się razem, tworząc pierwsze miasta na Ziemi, podczas gdy reszta ludzkości nadal mieszkała w rozproszonych wioskach, zagrodach lub obozach koczowniczych. Obecnie około 4 miliardy ludzi – ponad połowa światowej populacji – mieszka w miastach W ciągu zaledwie sześciu tysiącleci życie w miastach ogarnęło świat.
Ale które starożytne miasto powstało jako pierwsze?
Odpowiedź na to pytanie może nigdy nie zostać rozstrzygnięta. Jeden nieporozumienie, które od dawna wzburzony archeolog, wywodzi się z kwestionowanej definicji miasta. Uczeni zastanawiają się, co odróżnia prawdziwe miasto od miasta niższego rzędu.
Niektórzy badacze opierają to rozróżnienie na wielkości i gęstości zaludnienia. Inni szukają udogodnień miejskich, takich jak budynki, świątynie, mury fortyfikacyjne, dzielnice i infrastruktura. W każdym razie nie jest jasne, gdzie ustawić poprzeczkę pod względem liczby mieszkańców, wielkości murów, zawiłości akweduktów lub innych specyfikacji niezbędnych do uzyskania statusu miasta. Większość naukowców używa przesuwna łuska e, która różni się w zależności od regionu i czasu.
Na przykład archeolodzy pracujący w Meksyku mogą zaklasyfikować stolicę Zapoteków, Monte Albán, jako miasto, które przekroczyło ponad 5000 mieszkańców do 300 pne. Ale ta wielkość nie zmniejszyłaby się pięć wieków później, w 200 rne, kiedy wielki Teotihuacan prawdopodobnie zamieszkiwał 100 000 ludzi.
Być może ważniejsze od samego miasta są jego relacje z okolicznymi ziemiami. Wielu archeologów twierdzi, że miasta z definicji polegają na zapleczu w zakresie żywności, wody i surowców. Miasto wyróżnia się jako największe osiedle i ośrodek obywatelski w krajobrazie mniejszych, powiązanych społecznie wiosek, domów i gospodarstw. Ludzie z większego regionu identyfikowaliby się z duże miasto, tak jak dziś mieszkańcy Wellesley w stanie Massachusetts mogą mówić, że „pochodzą” spoza Bostonu. Oznaczenie miasta zależy zatem od znaczenia miejsca w stosunku do innych pobliskich osad.
Przynajmniej większość archeologów zaklasyfikowałaby dane miejsce jako miasto, gdyby funkcjonowało jako centrum regionalne. Oznacza to, że zawierała główne atrakcje publiczne, takie jak amfiteatry, pomniki i rynki, i mieściła znaczną część ludności regionu – zwykle 5000 mieszkańców lub więcej przed 1 rne
Wczesne miejskie hotspoty
Nawet jeśli uczeni zgadzają się co do kryteriów miastowości, przy próbie datowania wyglądu miast na podstawie archeologicznych ruin pojawiają się komplikacje. Większość starożytnych miast wyrosła stopniowo z skromniejszych miast, założonych wieki wcześniej. Ten długi okres urbanizacji często nakłada się na wiele miejsc w danym regionie – co sprawia, że trudno powiedzieć, które wczesne miasto zasługuje na miano pierwszego na świecie.
Zamiast kłócić się o pierwsze miasto, Badanie tych okresów urbanizacji jest bardziej interesujące i produktywne dla naukowców. Dlaczego starożytni ludzie porzucili swoje wiejskie lub koczownicze sposoby, by pakować się do tych nowomodnych, gęsto upakowanych miast?
Proces toczył się w różnych regionach w różnym czasie. Miasta zaczęły pojawiać się w dolinie Indusu w dzisiejszym Pakistanie i Indiach około 4000 lat temu; Chiny około 3000 lat wstecz; i Ameryki Środkowej w ciągu stuleci 1 pne. i 1 AD
Ale najwcześniejszym regionem urbanizacji był Bliski Wschód ze starożytną Mezopotamią. Około 10 000 lat temu, wkrótce po rozpoczęciu tam rolnictwa, teren Jerycha na dzisiejszym Zachodnim Brzegu miał masywne kamienne mury, otaczające osadę liczącą od 2000 do 3000 mieszkańców. 9 000 lat temu w Çatalhöyük, położonym na terenie dzisiejszej Turcji, prawdopodobnie przebywało kilka tysięcy ludzi w domach z cegły mułowej i tynku. Bez ulic między parterami ludzie poruszali się po dachach i wchodzili do domów po drabinach przez otwory w sufitach. Chociaż osady te były wyjątkowo duże jak na swoje czasy, najwyraźniej brakowało im innych cech miejskich, więc większość archeologów klasyfikuje je jako miasta.
W Mezopotamii pierwsze prawdziwe miasta pojawiły się kilka tysiącleci później, między 5500 i 3800 pne, w epoce brązu. Między rzekami Tygrys i Eufrat w dzisiejszym Iraku Uruk stało się politycznym, kulturalnym i religijnym centrum 40 000 mieszkańców, a także okolicznych ziem. Tell Brak na północy w Syrii prawdopodobnie zyskał równe znaczenie w tym samym czasie. Znajdowały się w nim zabytki świeckie i religijne, warsztaty przemysłowe i towary prestiżowe, importowane z większego regionu.
Dziś oba te miasta awangardy leżą w ruinach – wielkich, zakurzonych kopcach, które archeolodzy nadal wykopują i badają. W epoce brązu inne miasta Mezopotamii pojawiły się wkrótce po Uruk i Tell Brak, w tym niektóre nieprzerwanie okupowane do dziś, takie jak Damaszek i Jerozolima. Co nasuwa kolejne pytanie: czy tytuł „najstarszego miasta” powinien odnosić się do pierwszych w historii miast, czy też tych, które przetrwały najdłużej?