William James, filozof i psycholog, odegrał kluczową rolę w ustanowieniu wydziału psychologii Harvardu, który na początku był powiązany z wydziałem filozofii. Sam James nie był przekonany, że psychologia była w istocie odrębną dyscypliną, pisząc w swoim przeglądzie w tej dziedzinie z 1892 r., Psychology: Briefer Course, „To nie jest nauka; to tylko nadzieja nauki. ”(s. 335). Pomimo sceptycyzmu Jakuba, w następnym stuleciu nadzieja ta została w pełni zrealizowana na wydziale, który pomógł założyć.
Początkowo kształcił się w malarstwie, porzucił sztukę i zapisał się na Harvardzie w 1861 roku, aby studiować chemię i anatomię. Podczas dłuższego pobytu w Niemczech po ukończeniu studiów James zainteresował się badaniem zarówno umysłu, jak i ciała. W 1872 roku James został zwerbowany przez nowego, reformującego prezydenta Harvardu, Charlesa Eliota, do naucz fizjologii kręgowców. W 1875 roku James prowadził jeden z pierwszych kursów psychologii na uniwersytecie, „Relacje między fizjologią a psychologią”, dla którego założył pierwsze laboratorium pokazowe psychologii eksperymentalnej. James nadzorował pierwszy doktorat z psychologii na Harvardzie, uzyskany przez G. Stanleya Halla w 1878 roku. Hall zauważył, że kurs Jamesa był „do chwili obecnej jedynym kursem w kraju, na którym studenci mogą zapoznać się z metodami i wynikami niedawnego niemieckiego badań z psychologii fizjologicznej ”(Hall, 1879).
James James przeprowadził laboratoryjne badania doznania i percepcji w pierwszej połowie jego kariery. Jego wiara w związek między umysłem a ciałem doprowadziła go do opracowania tego, co stał się znany jako teoria emocji Jamesa-Langego, która zakłada, że ludzkie doświadczenie emocji wynika ze zmian fizjologicznych w odpowiedzi na zdarzenia zewnętrzne. Zainspirowana teorią ewolucji, teoretyczna perspektywa Jamesa dotycząca psychologii stała się znana jako funkcjonalizm, który szukał związków przyczynowych między stany wewnętrzne i zachowania zewnętrzne.
W 1890 roku James opublikował bardzo wpływową, dwutomową syntezę i podsumowanie psychologii Principles of Psychology. Były szeroko czytane w Ameryce Północnej i Europie, zyskując uznanie i pochwały od Zygmunta Freuda i Carla Junga w Wiedniu. Następnie James odszedł od psychologii eksperymentalnej, aby tworzyć więcej prac filozoficznych (jest uznawany za jednego z założycieli szkoły amerykańskiego pragmatyzmu), chociaż kontynuował nauczanie psychologii, aż do przejścia na emeryturę z Harvardu w 1907 roku.
James głęboko zainspirował i ukształtował myślenie swoich uczniów, z których wielu (w tym Hall, Mary Whiton Calkins i EL Thorndike) zrobiło wybitne kariery w psychologii. Doradzał również w studiach licencjackich na temat automatycznego pisania autorstwa Gertrude Stein. William James znajduje się na 14 miejscu listy 100 najwybitniejszych psychologów XX wieku Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego.