Geschiedenis
Op een zomermiddag in 1054, na pittige gesprekken met de patriarch van Constantinopel, de vertegenwoordiger van de paus, kardinaal Humbert, ging de belangrijkste plaats van aanbidding van de stad, de Hagia Sophia, binnen, legde een document op het altaar en vertrok toen snel. Het document was een excommunicatie-bul, die de ontvangers uit de kerk verdreef en hen daardoor een weg naar de hemel ontzegde. Dit dramatische gebaar wordt algemeen beschouwd als het begin van het Grote Schisma, het moment waarop de voorheen onverdeelde Kerk werd gesplitst en de oosterse orthodoxie en het rooms-katholicisme werden geboren.
Geschiedenis is natuurlijk ingewikkelder dan dit. Aan het einde van het eerste millennium was de eenheid van de Kerk al verbroken. Vijfhonderd jaar eerder hadden complexe geschillen over de aard van Christus geleid tot een breuk tussen de katholieke / orthodoxe en oosterse oosterse kerken na het concilie van Chalcedon in 451.
En zelfs het moment dat werd gezien als het begin van het schisma was eigenlijk gewoon de laatste stap in wat een groeiende kloof tussen oost en west was.
De Bull of Excommunication was niet zozeer de oorzaak, maar eerder het symptoom van de moeilijkheden die zich in de loop van de tijd geleidelijk hadden ontwikkeld.
Hiërarchie
Zowel de westerse katholieke als de oosters-orthodoxe kerken organiseren hun spirituele functionarissen in drie hoofdcategorieën: diakenen onderaan, gevolgd door priesters en vervolgens bisschoppen.
Het grootste verschil tussen de twee kerken is de status van de rooms-katholieke paus.
De bisschop van Rome kreeg al heel vroeg in de christelijke geschiedenis een ereplaats op basis van de betekenis en geschiedenis van de stad. Maar hoewel de orthodoxen de paus graag erkennen, verwerpen ze zijn suprematie over de kerk als geheel, en de suggestie dat de beslissingen van de paus over religieuze zaken ‘onfeilbaar’ en bindend zijn voor alle christenen.
Tijdens het tweede millennium ontwikkelde de rooms-katholieke kerk een intens gecentraliseerd concept van spiritueel gezag, maar de orthodoxe kerk heeft altijd grotere onafhankelijkheid getolereerd. Het bestaat uit een aantal kerken die effectief zelfbestuur hebben. De patriarch van Constantinopel heeft bijvoorbeeld geen directe jurisdictie over de andere patriarchen.
Overtuigingen
De overtuigingen van de rooms-katholieke kerk zijn netjes vervat in een enkelvoudig document dat bekend staat als de catechismus. Hetzelfde geldt niet voor de oosterse kerk.
Niettemin houden beiden zich aan de beslissingen van de eerste zeven oecumenische concilies die de leiders van de kerk tussen 325 en 787 verenigden om de belangrijkste principes overeen te komen, zoals:
- De drie vormen van God – “De Vader” in de hemel, “De Zoon, Jezus Christus” die naar de aarde kwam, keerde terug naar de hemel en “De Heilige Geest” die overal Gods aanwezigheid is
- Het vermogen van Jezus Christus om tegelijkertijd goddelijk en menselijk te zijn
- De speciale status van Maria als de moeder van God
- Het gebruik van iconen bij de eredienst.
Rooms-katholieken en orthodoxen zijn het echter niet eens over de aard van de relatie van de Heilige Geest tot de Vader en de Zoon.
Ze hebben ook verschillende opvattingen over de betekenis van Pasen, het festival dat de dood en de herrezen van Jezus Christus markeert. Voor rooms-katholieken redde Jezus de mens en liet hij hem de hemel bereiken door de prijs voor de zonde te betalen door zijn dood door kruisiging.
Voor de orthodoxen, sa De verlossing wordt bereikt door de triomf van Christus over de dood in de opstanding. Als gevolg hiervan fixeert de Griekse kunst, in tegenstelling tot de westerse kunst, zich niet op de figuur van de bloedende, gekruisigde Christus.
Douane
De rijkdom van de spirituele praktijken van de westerse en oosterse kerken tart bijna categorisering. Toch vallen bepaalde gebruikelijke verschillen op.
Terwijl rooms-katholieken de neiging hebben om beelden te gebruiken om de heiligen te vertegenwoordigen, heeft de orthodoxe kerk een rijke iconografische of picturale traditie.
Rooms-katholieken hebben de neiging om in gebed te knielen, terwijl orthodoxe gelovigen meestal staan.
In rooms-katholieke kerken wordt ongezuurd brood (gemaakt zonder gist) gebruikt in kerkrituelen, terwijl gezuurd brood wordt gebruikt door de orthodoxe kerk.
Deze laatsten staan gehuwde priesters toe, maar westerse katholieke priesters moeten vrijgezel blijven en zich onthouden van seksuele relaties.
Kalender
Tot 1923 gebruikten alle oosterse kerken de oude Juliaanse kalender (geïntroduceerd door Julius Caesar in 45 v.Chr.) die momenteel 13 dagen achterloopt op de nieuwe Romeinse kalender. Katholieke kalender (geïntroduceerd door paus Gregorius XIII in 1582). Dit betekende dat het westen en oosten kerkfeesten zoals Kerstmis en Driekoningen vierden op verschillende data.Veel orthodoxe kerken hebben sindsdien de nieuwe kalender aangenomen, wat betekent dat de feesten nu samenvallen behalve Pasen, die ze nog steeds berekenen volgens de oude kalender. Dienovereenkomstig kunnen orthodoxe en rooms-katholieke oosters tot vijf weken uit elkaar worden gevierd.
Geestelijk en theologisch verenigt veel meer de westerse en oosterse kerken dan verdeeldheid. Door de eeuwen heen zijn er talloze pogingen gedaan om hen te verenigen en deze inspanningen zullen waarschijnlijk doorgaan tot in het derde millennium.
Door Mark Bratton