Twelve Tables

De Twelve Tables (ook bekend als Wet van de Twaalf Tafels) was een reeks wetten die waren gegraveerd op 12 bronzen tabletten die in 451 en 450 v.Chr. In het oude Rome werden gemaakt. Ze waren het begin van een nieuwe benadering van wetten waar ze door de overheid zouden worden aangenomen en opgeschreven, zodat alle burgers voor hen gelijk zouden worden behandeld. Hoewel het misschien geen volledig gecodificeerd systeem was, was het een eerste stap die de bescherming van de rechten van alle burgers mogelijk zou maken en het mogelijk zou maken dat onrecht wordt hersteld door middel van nauwkeurig geformuleerde, bij iedereen bekende geschreven wetten. Bijgevolg zou de Romeinse benadering van het recht later het model worden dat door vele opeenvolgende beschavingen tot op de dag van vandaag gevolgd werd.

Creatie van de twaalf tafels

Volgens de traditie kreeg in 451 vGT een commissie, de decemviri, onder druk van het publiek de taak een wetboek samen te stellen dat beter zou vertegenwoordigen de belangen van het gewone volk (plebejers) en verminderen de ongepaste invloed op het Romeinse recht van de aristocraten (patriciërs) en priesters (pontifices). Deze laatsten hadden uitsluitend zitting gehad in een concilie die de wet naar eigen goeddunken interpreteerde. Ter voorbereiding op deze verantwoordelijkheid werd een delegatie van drie mannen naar Athene gestuurd, waar ze de wetten van de beroemde wetgever Solon (ca. 640 – ca. 560 v.Chr.) Bestudeerden. Vervolgens kregen tien mannen, allemaal patriciërs, consulaire macht (imperium) en kregen ze toestemming om een lijst met wetten op te stellen die zij het meest nodig en nuttig achtten.

Dat is de traditionele kijk op gebeurtenissen, hoewel, misschien realistischer, de samenstelling van de tabellen een poging was van de elite om zichzelf beter te besturen en misbruik binnen hun eigen sociale groep te voorkomen. Het resultaat was in ieder geval een lijst met geschreven wetten (legibus scribundis) die op tien tafels werd gepresenteerd en het jaar daarop werden er nog twee toegevoegd om het totaal op twaalf te brengen. Als gevolg daarvan werden wetten statuten, dat wil zeggen dat ze pas werden opgesteld nadat ze eerst waren vastgesteld door een wetgevend orgaan en niet langer waren gebaseerd op louter gebruik en traditie.

De wetten van de twaalf tafels

De exacte reden waarom de tabellen werden opgesteld, is misschien verloren gegaan in de mist van de tijd, maar toen ze eenmaal waren geschreven, werd er consequent naar verwezen in latere Romeinse geschreven werken. Helaas hebben de tabletten zelf het niet overleefd, vernietigd, volgens de traditie, toen Rome in 390 vGT door de Galliërs werd geplunderd. Uit enkele overgebleven fragmenten en die verwijzingen in de literatuur is het mogelijk om op zijn minst enkele details te identificeren.

De lijst met wetten lijkt het meeste te dekken gebieden van het privaatrecht en geconcentreerd op relaties tussen individuen (in tegenstelling tot individuen vs. de staat of de rechten van niet-staatsburgers) en is dus meer een lijst van civiele vorderingen en straffen dan een volledige, allesomvattende wetboek. Het behandelde ook grotendeels gebieden die relevant zijn voor een landbouwstaat. Zo werd brandstichting bestraft met de doodstraf (poena capitis), in dit geval met verbranding. De misdaad van het gebruik van magie op gewassen werd ook bestraft met de dood, dit keer met een vorm van kruisiging. Kleinere straffen voor materiële schade waren verbanning uit Rome, verlies van staatsburgerschap en, als medeplichtigheid aan een misdaad, inbeslagname van eigendommen. Schikkingen zouden ook kunnen worden getroffen door een schadevergoeding te betalen aan de eiser en zo de rechtbank te ontwijken.

Andere behandelde gebieden waren procedureel, zoals de ius roeping die een privé dagvaarding was. Als een eiser aan de beklaagde meedeelde dat hij een zaak tegen hen wilde aanspannen, dan was de beklaagde verplicht, en kon hij zelfs fysiek worden gedwongen, om voor een magistraat te verschijnen. Het familierecht maakte ook deel uit van de Twaalf Tafels met regels met betrekking tot huwelijk, voogdij, erfenis en begrafenissen.

Amendementen

Problemen met de praktische toepassing werden al snel duidelijk toen sommige patriciërs weigerden zich te onderwerpen aan de statuten van de Twaalf Tafels. De gewone mensen waren nu ook geschrokken toen ze voor het eerst veel van de regels zagen die al van kracht waren maar tot nu toe niet zo transparant waren gemaakt. Deze factoren leidden tot een opstand door de plebejers in 449 vGT en het gedwongen aftreden van de decemviri. De grondwet van Rome werd herzien, de instellingen van tribunes en consuls werden hersteld en de Twaalf Tafels werden de basis van de Romeinse wet. De eigenlijke bronzen tabletten werden opgesteld in het Forum van Rome zodat alle burgers ze konden zien, en Cicero vermeldt dat studenten studeerde ze als onderdeel van hun opleiding.

Naast deze vroege problemen waren sommige specifieke wetten in de originele tabellen niet erg langdurig, zoals die welke huwelijken tussen patriciërs en plebejers verbood. Deze wet werd in 445 vGT geannuleerd met de inwerkingtreding van de lex Canuleia. Andere wetten binnen de Twaalf Tafels werden in de loop van de tijd gewijzigd en vanaf de 3e eeuw vGT werden ze gestaag vervangen door wetten die relevanter waren voor de evoluerende Romeinse samenleving en de dramatische uitbreiding van de Republiek.

Legacy

Hoewel sommige geleerden volhouden dat de Twaalf Tafels niet helemaal de “allemaal gelijk voor de wet” waren die de traditie beweert en dat ze alleen niet voldoende waren om als een volledige wetcode te worden gedefinieerd, legden ze niettemin ontegensprekelijk de basis want wat zou een systeem van volledig gecodificeerd recht in de Romeinse wereld worden. De decemviri moet ook worden gecrediteerd voor het creëren van wetten die van praktische waarde waren, gescheiden van elke religieuze overweging, zichtbaar voor iedereen en uiteengezet in precieze taal met expliciete definities. Zo creëerden de Romeinen een benadering van juridische zaken die sindsdien door talloze andere maatschappijen en regeringen zou worden gekopieerd.