Tweede Vaticaans Concilie, ook wel Vaticanum II genoemd, (1962-65), 21e oecumenisch concilie van de rooms-katholieke kerk, aangekondigd door paus Johannes XXIII op 25 januari 1959, als een middel tot geestelijke vernieuwing voor de kerk en als een gelegenheid voor christenen die van Rome waren gescheiden om mee te zoeken naar christelijke eenheid. Door de paus aangestelde voorbereidende commissies stelden een agenda op en maakten ontwerpen (schemas) van decreten over verschillende onderwerpen. Bij de opening van het concilie op 11 oktober 1962 adviseerde de paus de concilievaders om te proberen in de pastorale behoeften van de kerk te voorzien. Onder degenen die voor het concilie werden opgeroepen, waren alle katholieke bisschoppen en bepaalde andere kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders. Uitgenodigd voor de raadsvergaderingen, maar zonder stemrecht, waren een aantal waarnemers van de belangrijkste christelijke kerken en gemeenschappen gescheiden van Rome en een aantal katholieken die auditors werden genoemd.
Keystone / FPG
Het werk van de voorbereidende commissies was gedaan door leden van de Curia (de pauselijke bureaucratie); Toen het concilie eenmaal was geopend, werden er echter concilievaders uit verschillende delen van de wereld aan de commissies toegevoegd. De herziene decreten die voortkwamen uit de raadsbesprekingen en het werk van de uitgebreide commissies hadden de neiging om een meer progressieve kijk te hebben. Het werk van het concilie werd voortgezet onder de opvolger van paus Johannes, Paulus VI, en er werden elk najaar zittingen bijeengeroepen totdat het werk van het concilie op 8 december 1965 voltooid was. Zestien documenten werden aangenomen door de concilievaders.
De dogmatische constitutie over de kerk weerspiegelt de poging van de concilievaders om bijbelse termen te gebruiken in plaats van juridische categorieën om de kerk te beschrijven. pausdom door gewicht te geven aan de rol van de bisschoppen. De leer van de grondwet over de aard van de leken (degenen die niet in heilige ordening zijn) was bedoeld om de basis te verschaffen voor de oproep van leken tot heiligheid en om te delen in de missionaire roeping van de kerk. Door de kerk te beschrijven als het volk van God, een pelgrimsvolk, verschaften de concilievaders de theologische rechtvaardiging voor het veranderen van de defensieve en starre houding e die veel van het katholieke denken en de praktijk kenmerkten sinds de protestantse reformatie.
De “Dogmatische grondwet op goddelijke openbaring” probeert de rol van de Schrift en de traditie (de postbijbelse leer van de kerk) te relateren aan hun gemeenschappelijke oorsprong in het Woord van God dat aan de kerk is toevertrouwd. Het document bevestigt de waarde van de Schrift voor redding, terwijl het een open houding behoudt ten opzichte van de wetenschappelijke studie van de Bijbel.
De “Grondwet over de heilige liturgie” legt het principe vast van een grotere deelname van de leken aan de viering van de mis en staat belangrijke veranderingen toe in de teksten, vormen en taal die in de viering van de mis en het toedienen van de sacramenten.
De “Pastorale constitutie over de kerk in de wereld van vandaag” erkent de ingrijpende veranderingen die de mensheid ondergaat en probeert het concept van de kerk over zichzelf en openbaring te relateren aan de behoeften en waarden van de hedendaagse cultuur.
Het concilie vaardigde ook decreten uit (documenten over praktische vragen) over de pastorale plichten van bisschoppen, oecumene, de oosterse rituskerken, de bediening en het leven van priesters, het onderwijs voor het priesterschap, het religieuze leven, de missionaire activiteit van de kerk, het apostolaat van de leken en de media voor sociale communicatie. Verder werden er verklaringen (documenten over bepaalde kwesties) over religieuze vrijheid, de houding van de kerk ten opzichte van niet-christelijke religies en over christelijk onderwijs geproduceerd. Deze documenten weerspiegelden de vernieuwing op verschillende gebieden van het kerkelijk leven die tientallen jaren vóór paus Johannes begonnen was – bijbels, oecumenisch, liturgisch, lekenapostolaat. De impuls van de documenten en de beraadslagingen van het concilie in het algemeen was tegen het begin van de jaren zeventig voelbaar op bijna elk gebied van het kerkelijk leven en had veel veranderingen in gang gezet die misschien niet door de concilievaders waren voorzien.