Een mysterieuze graancirkel van 91 meter doorsnee die aan het einde van 2013 verscheen in het gerstveld van een boer in Chualar, Californië, bracht het publiek meer dan een week lang in verwarring. In navolging van de gevoelens van velen, zei de eigenaar van het veld tegen CNN: “Om zo ingewikkeld van ontwerp te zijn, verbaast het me een beetje over hoe dat werd gedaan.” Videos en fotos ervan gingen viraal, en hoewel sommigen de graancirkel als een hoax verwierpen, waren anderen niet “Dat is zo zeker. Sommige graancirkelexperts schreven diepgaande analyses die beweerden op slimme wijze verborgen betekenissen in het patroon te decoderen, waaronder dat later dit jaar een heldere komeet in de lucht zou verschijnen.
Het bleef een mysterie tot zondagavond (5 januari), toen op de Consumer Electronics Show in Las Vegas de echte cirkelmakers naar voren kwamen: een marketingteam ingehuurd door computergraphics-bedrijf Nvid IA. De ‘graancirkel’ was geen astronomische kalender die een waarschuwing gaf voor een naderende komeet, maar in plaats daarvan een tekening van de nieuwe Tegra K1-verwerkingschip van het bedrijf. Een klein team van Britse graancirkelartiesten creëerde het complexe patroon vakkundig en zonder detectie. Het was een geweldige publiciteitsstunt, waardoor veel mensen zich afvroegen hoe experts voor de gek gehouden hadden kunnen worden.
Waarom vallen mensen voor zulke voor de hand liggende hoaxes? Een deel van het antwoord is dat het menselijk brein hard bedraad is om betekenis te zoeken , zelfs als er geen betekenis te vinden is. In de psychologie wordt de neiging van de geest om toevalligheden, patronen en verbanden te vinden in willekeurige gegevens apofenie genoemd. In de statistieken is er zelfs een naam voor dit soort denkfout: een Type I fout. Een veelvoorkomend voorbeeld van een Type I-fout is een vals-positief resultaat bij een medische test.
Carl Sagan besprak in zijn boek “The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark” de psychologie van dit fenomeen. De patroonherkenningsmachine in onze brai ns is zo efficiënt in het extraheren van een gezicht uit een wirwar van andere details dat we soms gezichten zien die er niet zijn, “schreef hij. “We verzamelen losse stukjes licht en donker, en proberen onbewust een gezicht te zien. De man in de maan is één resultaat.”
Er zijn nog veel meer voorbeelden. In 1997 publiceerde Michael Drosnin een bestseller met de titel “The Bible Code”, waarin hij beweerde dat de Bijbel een code bevatte (verborgen in cijfers en letters) die nauwkeurig gebeurtenissen in de wereld voorspelde. Drosnins werk werd later weerlegd, waarbij critici aantoonden dat de betekenissen en boodschappen die hij vond eenvoudig het resultaat waren van het selectief kiezen van datasets uit een enorme zee van willekeurige letters. Vergelijkbare verborgen codes zijn in andere boeken gevonden, zoals Moby Dick “en” War and Peace “, wat aantoont dat elke omvangrijke tekst dergelijke codes kan produceren als je lang genoeg kijkt.
Conspiracy-denken
Conspiracy-denken kan graancirkel-hoaxes ook geloofwaardig maken Dergelijke fouten komen niet voort uit te weinig nadenken, maar eerder overdenken – het voor de hand liggende missen omdat je verwacht iets veel mysterieuzers en gecompliceerder te zien. Graancirkelboeken staan vol met wilde, tegenstrijdige theorieën over wat de cirkels betekenen, inclusief religieuze openbaringen, berichten van vrede en kosmische harmonie, geheimen van kernenergie, kaarten van het universum en nog veel meer.
Deze fout komt ook veel voor in het complottheoretisch denken: gebeurtenissen die op het eerste gezicht een eenvoudige, duidelijke verklaring lijken te hebben, worden ervan verdacht een uitgebreider verhaal achter zich te hebben. Velen geloven bijvoorbeeld dat prinses Diana niet omgekomen kon zijn bij een auto-ongeluk met een dronken auto in een Franse tunnel; die verklaring is te simpel, te voor de hand liggend. Nee, het was allemaal onderdeel van een uitgebreide moordaanslag door het Britse leger, de Illuminati of iemand anders. Evenzo konden mensen niet zomaar in raketten naar de maan zijn gegaan; de maanlanding had niet zo eenvoudig kunnen zijn, dus het moet een uitgebreide hoax zijn geweest met geluidsfasen, een cast en een crew van honderden, enzovoort.
Zo is het ook met graancirkels: als je wilt weten wat een ontwerp betekent, vraag het dan aan de hoaxers die het hebben gemaakt (of je ze kunt vinden).
Geschiedenis
Het graancirkelverschijnsel kreeg wereldwijde aandacht in de jaren zeventig, toen op het Engelse platteland eenvoudige cirkels verschenen. Het aantal en de complexiteit van de cirkels nam dramatisch toe en bereikte een hoogtepunt in de jaren tachtig en negentig, toen er steeds uitgebreidere cirkels werden geproduceerd, waaronder cirkels die complexe wiskundige vergelijkingen illustreren, zoals fractals. De voor de hand liggende en best ondersteunde wetenschappelijke verklaring – dat de ontwerpen zijn gemaakt door artistieke hoaxers – is verreweg het minst bevredigend voor veel mensen. Wat is leuker om te geloven: dat nachtelijke grappenmakers aan het werk zijn, of dat mysterieuze, onbekende intelligente wezens proberen te communiceren met de mensheid door middel van complexe, gecodeerde berichten?
Je zou denken dat een buitenaardse soort die slim genoeg is om door de melkweg te reizen om de aarde te bezoeken, een effectievere manier zou kunnen vinden om met de mensheid te communiceren dan dubbelzinnige patronen in planten te maken. Een andere taal leren is iets dat zelfs kinderen kunnen doen, en als onze planeet al tientallen jaren wordt bezocht door intelligenties die graancirkels maken, is het redelijk te verwachten dat ze berichten in gewoon Engels of een andere menselijke taal zouden kunnen schrijven. Ironisch genoeg zou dat waarschijnlijk worden gezien als een duidelijk teken van een hoax, zelfs als het echt was.
In dit geval werden de “experts” opnieuw voor de gek gehouden; het was ontegenzeggelijk een reclamestunt. Deze hoax onthult ook een beschamende waarheid over graancirkelonderzoek: dat zogenaamde experts een zogenaamd echte graancirkel niet kunnen onderscheiden van een nepcirkel. Als degenen die zogenaamd door mensen zijn gemaakt zo verbazingwekkend complex en ingewikkeld zijn – en beladen met zoveel verborgen betekenis – dat ze voor het echte werk worden aangezien, dan kunnen ze per definitie allemaal bedrog zijn.
Dit is niet de eerste keer dat een bedrijf een graancirkel gebruikt als onderdeel van een marketingcampagne. Het is al meerdere keren gedaan; zelfs het schattige gezicht van Hello Kitty verscheen in een veld. Als er een graancirkel verschijnt met het handelsmerk cola-lint, het kenmerkende CBS-ooglogo of de Chevrolet-vlinderdas, dan kunnen we er waarschijnlijk vrij zeker van zijn dat het nep is.
Tenzij het natuurlijk allemaal deel uitmaakt van de samenzwering, en een door Illuminati aangedreven multinationale kliek een alliantie heeft gevormd met buitenaardse wezens om de patronen te creëren als een soort van mind-control reclame-experiment. Klinkt belachelijk? t bewijzen dat het niet waar is.
Benjamin Radford, M. Ed., is plaatsvervangend redacteur van het wetenschappelijke tijdschrift “Skeptical Inquirer” en auteur van zes boeken, waaronder “The Martians Have Landed! A History of Media Panics and Hoaxes. “Zijn website is www.BenjaminRadford.com.
Volg ons @livescience, Facebook & Google+. Origineel artikel over WordsSideKick.com.