In 1909 vertaalde de psycholoog Edward Titchener de Duitse Einfühlung (gevoel in) in het Engels als empathie. Empathie kan worden gedefinieerd als het vermogen van een persoon om de emoties van een andere persoon, een fictief personage of een bewust wezen te herkennen en te delen. Het omvat ten eerste het bekijken van de situatie van iemand anders vanuit zijn perspectief, en ten tweede het delen van zijn emoties, inclusief, indien aanwezig, zijn leed.

Voor mij om deel in het perspectief van iemand anders, moet ik meer doen dan mezelf alleen in zijn positie plaatsen. In plaats daarvan moet ik mezelf voorstellen als hem, en, meer dan dat, mezelf voorstellen als hem in de specifieke situatie waarin hij zich bevindt. Ik kan me niet inleven in een abstract of afstandelijk gevoel. Om me in te leven in een bepaald persoon, moet ik op zijn minst enige kennis hebben van wie hij is en wat hij doet of probeert te doen. Zoals John Steinbeck schreef: Het betekent heel weinig om te weten dat een miljoen Chinezen verhongeren, tenzij je één Chinees kent die verhongert.

Empathie wordt vaak verward met medelijden, sympathie , en mededogen, die elk een reactie zijn op de benarde situatie van anderen. Medelijden is een gevoel van onbehagen over het leed van een of meer levende wezens, en heeft vaak een paternalistische of neerbuigende ondertoon. Impliciet in de notie van medelijden is dat het object zijn benarde toestand niet verdient, en bovendien niet in staat is het te voorkomen, ongedaan te maken of omver te werpen. Medelijden is minder betrokken dan empathie, sympathie of mededogen, en komt neer op weinig meer dan een bewuste erkenning van de benarde toestand van het doel ervan.

Sympathie (medegevoel, gevoelsgemeenschap) is een gevoel van zorg en zorg voor iemand, vaak iemand in de buurt, vergezeld van de wens hem beter of gelukkiger te zien. In vergelijking met medelijden impliceert sympathie een groter gevoel van gedeelde overeenkomsten en een diepere persoonlijke betrokkenheid. Sympathie houdt echter, in tegenstelling tot empathie, geen gedeeld perspectief of gedeelde emoties in, en hoewel de gezichtsuitdrukkingen van sympathie wel zorg en bezorgdheid overbrengen, brengen ze geen gedeeld leed over. Sympathie en empathie leiden vaak naar elkaar, maar niet altijd. Het is bijvoorbeeld mogelijk om mee te leven met zaken als egels en lieveheersbeestjes, maar strikt genomen niet om je in hen in te leven. Omgekeerd kunnen psychopaten die absoluut geen medeleven hebben met hun slachtoffers, toch empathie gebruiken om hen te verstrikken of te martelen. Sympathie moet ook worden onderscheiden van welwillendheid, wat een veel meer afstandelijke en onpartijdige houding is.

Mededogen, of lijden naast iemand, is meer betrokken dan eenvoudig empathie, en wordt geassocieerd met een actief verlangen om het lijden van het object te verlichten. Met empathie deel ik je emoties; met mededogen deel ik niet alleen je emoties, maar verhef ze ook tot een universele en transcendeer ervaring. Mededogen, dat voortbouwt op empathie, is een van de belangrijkste drijfveren van altruïsme.

Neel Burton is auteur van Heaven and Hell: The Psychology of the Emotions en andere boeken.