Wat is de vulva?
De vulva, of uitwendige geslachtsorganen van het vrouwtje, omvat de mons pubis, grote schaamlippen (buitenste schaamlippen), schaamlippen minora (binnenlip), clitoris, perineum (het weefsel tussen vagina en anus) en de externe openingen van de urethra en vagina.
Jeuk heeft vaak invloed op de vulva. Het gevoel van jeuk op deze plek bij afwezigheid van een bekende huidaandoening wordt pruritus vulvae genoemd. Pruritus vulvae moet worden onderscheiden van vulvale pijn en van vulvodynie, wat verwijst naar chronische brandende symptomen bij afwezigheid van klinische symptomen. Vulvale jeuk, pijn en branderig gevoel kunnen naast elkaar bestaan.
Wie krijgt een jeukende vulva?
Meisjes en vrouwen van elke leeftijd en ras kunnen milde, matige of ernstige vulvale jeuk ervaren, die kan met tussenpozen of continu zijn. Ze kunnen al dan niet een bijbehorende huidaandoening hebben.
Wat veroorzaakt een jeuk vulva?
Een of meer specifieke aandoeningen kunnen de oorzaak zijn van een vulvale jeuk.
Jeuk door infecties
Candida albicans-infectie (vulvovaginale spruw) is de belangrijkste micro-organisme om te overwegen bij een postpuberale vrouw met vulvale jeuk. Candida kan bij babys een oorzaak zijn van servetdermatitis. Postmenopauzale vrouwen hebben waarschijnlijk geen Candida albicans-infectie tenzij ze diabetes hebben, ze worden behandeld met oestrogeen of antibiotica, of de overgroei van candida is secundair aan een onderliggende huidaandoening.
Verschillende minder vaak voorkomende infecties kunnen vulvale jeuk veroorzaken. .
- Bacteriële vaginose veroorzaakt een schuimige, onwelriekende afscheiding en veroorzaakt soms vulvale jeuk, mogelijk als gevolg van contactdermatitis.
- Genitale virale wratten jeuken vaak.
- Pinworms kunnen in de vagina of anus aanwezig zijn en jeuk veroorzaken als ze s nachts uitgaan.
- Infecties die zelden vulvale jeuk veroorzaken, zijn onder meer cytolytische vaginose (geassocieerd met vaginale lactobacillen) en trichomoniasis.
Jeuk door een inflammatoire huidaandoening
Irriterende contactdermatitis is op alle leeftijden de meest voorkomende oorzaak van een jeukende vulva. Het kan acuut, recidiverend of chronisch zijn. Dit kan verschillende redenen hebben, waaronder:
- Leeftijdgerelateerd prepuberaal of postmenopauzaal gebrek aan oestrogeen
- Onderliggende neiging tot atopische dermatitis
- Krabben en wrijven
- Wrijving door huidplooien, kleding, activiteit of geslachtsgemeenschap
- Vocht door occlusief ondergoed
- Urine en ontlasting
- Zeep of agressieve reiniger
- Regelmatig wassen
- Ongepaste of onnodige chemische toepassingen, inclusief smeermiddelen, vrij verkrijgbare of voorgeschreven medicijnen
- Normale, overmatige of geïnfecteerde vaginale afscheidingen .
Een ernstige vulvale jeuk kan het gevolg zijn van:
- Lichen simplex
- Lichen sclerosus
- Lichen planus.
Andere veel voorkomende huidaandoeningen die vulvale jeuk kunnen veroorzaken zijn:
- Psoriasis
- Seborroïsche dermatitis
- Allergische contactdermatitis *
- Irriterende of allergische contacturticaria
- Dermografie
- Folliculitis.
* Potentiële vulvale allergenen zijn onder meer:
- Methylisothiazolinone, een conserveermiddel in vochtige doekjes
- Diverse textielkleurstoffen in ondergoed
- Geur in een douche of anti-transpirant
- Rubber versnellers in condoom, menstruatiecup of ondergoed
- Kleefstoffen in maandverband, inlegkruisjes en tampons.
Latexrubber en sperma zijn mogelijke oorzaken van contacturticaria.
Jeuk als gevolg van neoplasie
Goedaardige en kwaadaardige neoplastische aandoeningen van de vulva zijn in hun vroege stadia vaak asymptomatisch, maar ze kunnen jeuk veroorzaken. De meest voorkomende kankerachtige laesies zijn:
- Plaveiselcel intra-epitheliale laesies (SIL, ook bekend als vulval intra-epitheliale neoplasie of VIN)
- Extramammaire ziekte van Paget
- Invasieve vulvalkanker (plaveiselcelcarcinoom)
Jeuk als gevolg van neuropathie
Neuropathie moet worden beschouwd als een oorzaak van vulvale jeuk als er geen tekenen zijn van infectie of huidziekte apart van lichen simplex – die secundair kan zijn aan een jeukende neuropathie – vooral als vulvodynie aanwezig is. De neuropathie kan worden veroorzaakt door een verwonding, een operatie of een lokale ziekte (beknelling van het pudendus), in het bekken of in de wervelkolom.
Wat zijn de klinische kenmerken van een jeukende vulva?
De klinische kenmerken zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de vulvale jeuk. Er kan een duidelijke of subtiele uitslag zijn of helemaal geen tekenen van ziekte.
Bij het beoordelen van de oorzaak is het essentieel om de precieze locatie van de symptomen te bepalen.Jeuk treft vaak slechts één anatomisch deel van de vulva:
- Convexe gebieden en dijen: irriterende contactdermatitis als gevolg van urine-incontinentie (meestal symmetrische incontinentie-gerelateerde dermatitis) of zelden allergische contactdermatitis (asymmetrisch)
- Buigingen: seborroïsche dermatitis, niet-specifieke of candida intertrigo
- Mons pubis: seborroïsche dermatitis, folliculitis
- Grote schaamlippen: genitale psoriasis, atopische dermatitis, lichen simplex (eenzijdig of bilateraal)
- Labia minora: lichen sclerosus, lichen planus
- Vaginale introïtus: erosieve lichen planus, atrofische vulvovaginitis, vaginale afscheiding of infectie
- Perineum: dermatitis, lichen sclerosus
- Elke plaats: neoplasie
De jeuk kan ook betrekking hebben op andere aangrenzende huid van de buik, dijen en perianaal gebied.
Een onderzoek kan een gezonde huid, krassen (excoriaties) en de specifieke kenmerken van de onderliggende oorzaak van de jeuk onthullen.
De morfologie kan worden aangepast naargelang de locatie, met minimale zichtbare schaal.
- Candida albicans vaginitis veroorzaakt dikke witte vaginale afscheiding, erytheem en oedeem; candida vulvitis veroorzaakt satellietrode oppervlakkige papels, puisten, afschilfering en erosie.
- Candida kan ook subtiele kloven en subklinische dermatitis veroorzaken.
- Virale wratten zijn geclusterd als zachte condylomata.
- Acute irriterende contactdermatitis kan glanzend, wasachtig of verschroeid zijn.
- Genitale of buigpsoriasis heeft symmetrisch omgeschreven erythemateuze plaques, maar is zelden schilferig.
- Seborroïsche dermatitis treedt op met zalmroze, slecht gedefinieerde plekken, soms met milde afschilfering.
- Allergische contactdermatitis kan een verschillende morfologie hebben, maar heeft de neiging asymmetrisch en intermitterend te zijn.
- Lichen simplex presenteert zich als samenvloeiende verdikte papels met afgebroken haren.
- Lichen sclerosus heeft typisch witte plaques, ecchymosen en erosies.
- Lichen planus kan zich presenteren als violette of hypergepigmenteerde papels met een wit netvormig netwerk (dijen), lijken op lichen sclerosus; erosieve lichen planus veroorzaakt gevoelige, goed gedefinieerde rode vlekken en erosies in de introïtus / vagina en jeukt meestal niet.
- Een intra-epitheliale of invasieve plaveiselcellaesie moet worden overwogen als er een eenzame plaque is met een onregelmatige vorm, structuur , oppervlak en kleur. Stevige of harde consistentie en ulceratie en bloeding zijn bijzonder zorgwekkend.
Wat zijn de complicaties van een jeukende vulva?
Een jeukende vulva kan leiden tot veel psychisch leed en slapeloosheid. Krassen beschadigt de huid, wat kan leiden tot pijn en secundaire bacteriële infectie.
Hoe wordt de oorzaak van een jeukende vulva gediagnosticeerd?
De oorzaak of oorzaken van een jeukende vulva kunnen worden gediagnosticeerd door middel van een zorgvuldige anamnese (inclusief urogenitale en musculoskeletale systemen) en onderzoek van de vulva.
Een volledig huidonderzoek kan een huidaandoening of -ziekte op een andere plaats aan het licht brengen die een aanwijzing geeft waarom de vulva jeukt.
- Bacteriële en virale uitstrijkjes van het aangetaste gebied en de vagina kunnen worden genomen voor microbiologisch onderzoek.
- Huidbiopsie van het gebied dat wordt aangetast door jeuk of zichtbare huidaandoening kan nodig zijn om de exacte aard ervan te bepalen. Soms kunnen meerdere biopsieën worden genomen.
- Soms worden patchtests uitgevoerd om te zien of er sprake is van een contactallergie.
Wat is de behandeling voor een jeukende vulva?
De aandoeningen die een jeukende vulva veroorzaken, vereisen vaak een specifieke behandeling. Bijvoorbeeld:
- Topisch en oraal antischimmelmiddel of antibioticum voor een infectie
- Topische steroïden of calcineurineremmers voor ontstekingsziekte
- Orale antihistaminica voor contacturticaria
- Chirurgie voor neoplasie
- Tricyclische antidepressiva, serotonineheropnameremiddelen en anticonvulsiva voor neuropathische symptomen.
Niet-specifieke behandeling
- Minimaliseer krassen of wrijven over het getroffen gebied.
- Draag loszittend absorberend ondergoed en bovenkleding.
- Vermijd occlusief nylon zoals pantihose.
- Kies modern absorberend ondergoed.
- Koel bewaren, vooral s nachts.
- Breng verzachtende middelen (bijv. sorboleen) en barrièrepreparaten (bijv. vaseline) aan.
- Hydrocortisoncrème kan veilig worden gebruikt en zonder recept worden gekocht.
Contactdermatitis treedt vrij gemakkelijk op wanneer een ontstoken huid het genitale gebied aantast.
- Een of twee keer wassen dagelijks met lauw water innemen alleen of gebruik een zeepvrije reiniger.
- Gebruik geen vochtige doekjes, anti-transpiranten of andere cosmetica in de vulva.
- Plaats tampons voorzichtig of gebruik herbruikbare siliconen menstruatiecups .
- Vervang maandverband, inlegkruisjes en incontinentieproducten regelmatig.
- Vermijd fietsen of paardrijden.
Tricyclische antidepressiva kunnen worden voorgeschreven om hardnekkige jeuk te beheersen, zelfs bij afwezigheid van een gedefinieerde neuropathie.
Hoe kan vulvale jeuk worden voorkomen?
Een vulvale jeuk is niet altijd te voorkomen, afhankelijk van de oorzaak. De vulvale gezondheid wordt echter geoptimaliseerd door de niet-specifieke maatregelen die hierboven zijn beschreven.
Wat zijn de vooruitzichten voor vulvale jeuk?
Vulvale jeuk is meestal een kleine, kortstondige hinder. Sommige vrouwen kunnen echter jarenlang last hebben van vulvale jeuk en krijgen mogelijk alleen tijdelijke verlichting van de behandeling als ze niet correct worden gediagnosticeerd.