Coöperatieve uitbreiding: landbouw

Plantbeschrijving en habitat van Aronia (zwarte appelbes)

Zwarte appelbes is een meerstammige, bladverliezende, oostelijke Noord-Amerikaanse struik. Het bereikt een hoogte van 4 tot 8 voet, maar in de teelt en met selectie van hybriden bereiken veel in de handel verkrijgbare planten alleen de onderkant van dit hoogtebereik. De plantopbouw is meerstammig en planten kunnen in de loop van de tijd grote, dichte kolonies vormen.

Bladeren zijn afwisselend op de stengels, eenvoudig, 1–3 inch lang en 3 / 4–2 inch breed . Ze zijn omgekeerd eirond van vorm (ovaal, maar smaller aan de basis dan nabij de punt), met fijne en regelmatige tanden langs de randen. Hun bovenoppervlakken zijn donkergroen en glanzend, met donkere klieren op het bovenoppervlak van de hoofdnerf. Onderste bladoppervlakken zijn lichter groen. Beide oppervlakken zijn kaal (glad). De bladstelen zijn 1/4 inch of minder lang. Bladeren groeien vaak alleen op de bovenste 2/3 van de planten. De bladeren zijn heldergroen naarmate ze zich in de lente ontwikkelen en worden donkerder naarmate het seizoen vordert. Veel planten, waaronder enkele cultivars die voor sierdoeleinden zijn geïntroduceerd, ontwikkelen een uitstekende herfstkleur en vertonen een mengsel van rood, geel en oranje.

Zwarte appelbesbloemen hebben vijf witte bloembladen en talrijke roze meeldraden. Maar liefst 30 bloemen komen voor in elk cluster met een diameter van 2 inch. Ze gaan half mei open, laat genoeg zodat ze niet vaak worden aangetast door late voorjaarsvorst. Primaire bestuivers zijn kleine bijen.

Zwarte appelbes heeft een diameter van 1/3 – 1/2 inch, glanzend en zwart als ze rijp zijn. Ze hangen in trossen aan rode steeltjes, met enkele tot 30 vruchten per tros. De vruchten zijn pitvruchten (zoals appels) en bevatten elk 1-5 zaden. Ze rijpen voornamelijk in augustus. Kort na de rijping verschrompelen de vruchten en vallen de meeste.

Knudson stelt dat zwarte appelbes winterhard is tot USDA Hardiness Zone 3 (-40F tot -30F). Strik et al. merkt op dat zwarte appelbes laat genoeg in de lente bloeit om voorjaarsschade aan bloemen te voorkomen. Het is matig tolerant ten opzichte van schaduw en geeft de voorkeur aan vochtige zure bodems, hoewel het zich aanpast aan een breed scala aan bodemvocht, zowel in lage natte gebieden als op droge zandhellingen. Veel voorkomende vochtige natuurlijke habitats zijn moerassen, moerassen, lage beboste gebieden en open plekken. Droge natuurlijke habitats omvatten rotsachtige hellingen, kliffen en kliffen. Het wordt ook aangetroffen in droog struikgewas en open plekken zoals bermen en doorgangsrechten voor elektriciteitsleidingen. Minnesota Department of Transportation somt zijn natuurlijke plantengemeenschappen op als moeras, duin, open klif, oud veld, schaduwrijke klif en grasland; beschrijft het als een pioniersoort; merkt op dat het bestand is tegen zoutnevel, droogte en bodemverdichting; stelt dat het groeit in slechte, overmatige en matige afwatering; en beschrijft een aanvaardbaar pH-bereik van 5,0 – 6,5.

Plantentaxonomie

Zwarte appelbes is een lid van Rosaceae (rozenfamilie), en wordt gewoonlijk zwarte appelbes, aronia of aroniaberry. Het feit dat het in vier geslachten is ingedeeld, weerspiegelt zijn geschiedenis van taxonomische moeilijkheid. Bailey (1914) noemt het als Aronia, en merkt op dat het geslacht Aronia is afgeleid van aria, een onderklasse van Sorbus. Bailey (1951) onderscheidt Aronia van Sorbus door de kenmerken van verschillende bladvertandingen, verschillende ordening van stijlen binnen de bloemen en door het feit dat Aronia klieren draagt aan de bovenzijde van zijn bladhoofdnerf. Hoewel het het meest bekend is als een lid van het geslacht Aronia, classificeren sommige taxonomen het nu als een lid van Photinia, dat voornamelijk uit groenblijvende planten bestaat maar verder veel kenmerken deelt met Aronia-soorten.

Zwart appelbes (Aronia melanocarpa (Michx.) Elliot) is ook bekend onder deze synoniemen (USDA, NRCS):

Zelfs binnen het geslacht Aronia verschillen taxonomen in hun classificatie van de appelbessen. Zwarte appelbes (Aronia melanocarpa) en rode appelbes (Aronia arbutifolia) lijken erg op elkaar. Beide zijn inheems in Noord-Amerika en hun natuurlijke verspreidingsgebieden overlappen elkaar. Hardin meldt dat zwarte appelbes inheems is van Newfoundland zuid tot noord Georgia en Alabama, en noordelijk naar Minnesota en zuidelijk Ontario, en dat rode appelbes inheems is van Newfoundland zuid tot centraal Florida, west naar oost Texas, maar wordt niet gevonden in het Midwesten.De twee soorten lijken erg op elkaar, met de volgende verschillen:

• Zwarte appelbes produceert grotere vruchten die rijpen tot paarszwart, terwijl rode appelbes kleinere vruchten produceert die rijpen tot rood;
• De vruchten van zwarte appelbes rijpen in de nazomer en verschrompelen en vallen, terwijl de vruchten van rode appelbes rijpen in de herfst en blijven bestaan in de winter;
• Zwarte appelbes is kaal, terwijl rode appelbes geslachtsrijp is;
• Zwarte appelbes heeft de neiging om een meer ronde groeiwijze te hebben en blijft meer volledig gebladerd naar de basis, terwijl rode appelbes meer rechtop staat en de neiging heeft om kaal te zijn aan de basis; en
• Zwarte appelbes komt van nature voor in zowel natte als droge bodems, terwijl rode appelbes vooral voorkomt in natte bodems.

Waar de twee soorten elkaar geografisch overlappen, hybridiseren ze om te vormen wat sommige taxonomen beschouwen als een derde aparte soort, Aronia prunifolia (synomiem: Aronia x floribunda). Hardin merkt op dat deze groep erg lijkt op zwarte appelbes, behalve dat de hybriden, in tegenstelling tot zwarte appelbes, de uitstekende rode bladkleur produceren die kenmerkend is voor rode appelbes. Hardin raadt aan om deze groep planten te behandelen als onderdeel van de zwarte appelbes, terwijl Krussman deze groep als een aparte soort behandelt. Er is waarschijnlijk agamospermie (vorming van levensvatbare zaden zonder kruisbestuiving) in de appelbessen, wat helpt verklaren waarom deze hybride groep wordt aangetroffen buiten de zone waar de twee oudersoorten elkaar geografisch overlappen. Dit alles leidt tot verwarring, zowel in de handel als in de taxonomie, omdat veel planten die als zwarte appelbes worden verkocht, worden gewaardeerd om hun rode bladkleur; in werkelijkheid kunnen dit interspecifieke hybriden zijn.

Cultivars en kweekinspanningen

Selecties en veredelingsinspanningen waren gericht op zowel sier- als voedselattributen van zwarte appelbes. Van de volgende cultivars is bekend dat ze beschikbaar zijn in de VS:

• ‘Autumn Magic’: compacter dan de soort; schitterende rood / paarse herfstkleur. Geïntroduceerd door University of British Columbia, 1996.
• ‘McKenzie’: 6-12 ’hoogte. Verzameld in voormalige Sovjet-Unie; geïntroduceerd door NRCS Plant Materials Center, Bismarck ND, 2008.
• ‘Morton’ (Iroquois Beauty ™): 2-3 ’hoogte. Geïntroduceerd door het Chicagoland Grows®-programma.
• ‘Nero’: 3-4 ’hoogte. Ontwikkeld in Polen.
• ‘Viking’: 3-6 ’hoog, krachtig, overal verkrijgbaar. Ontwikkeld in Finland, 1980.

De volgende cultivars zijn gedocumenteerd in de literatuur (Strik; Kulling en Rawel), maar zijn niet direct verkrijgbaar in de VS:

• Albigowa: ontwikkeld in Polen.
• Aron: ontwikkeld in Denemarken, 1987.
• Dabrowice: ontwikkeld in Polen.
• Egerta : Ontwikkeld in Polen.
• Fertödi: ontwikkeld in Hongarije.
• Hugin: ontwikkeld in Zweden.
• Kurkumäcki: ontwikkeld in Finland.
• Kutno: ontwikkeld in Polen.
• Nowa Wies: ontstaan in Polen.
• Rubina: kruising tussen Russische en Finse planten.

Het Germplasm Resources Information Network van de USDA (USDA, ARS) bevat 18 extra verzamelde zwarte appelbes-accessies.

Genetische en visuele karakterisering van zwarte appelbes is aan de gang. Jeppsson (1999) rapporteert weinig genetische diversiteit tussen cultivars in Europa en Rusland, vergeleken met de variatie die wordt aangetroffen in inheemse populaties. Brands testen van het ploïdie-niveau van zwarte appelbes onthult dat degenen die in New England worden verzameld diploïde zijn, terwijl degenen die van buiten New England worden verzameld, tetraploïd zijn. Brand meldt ook dat New England-planten in natuurlijke opstanden over het algemeen minder persistent fruit hebben dan Midwest-planten.

Het gebruik van zwarte appelbes als een bron van kleurstoffen voor levensmiddelen heeft recent onderzoek gestimuleerd. Hoewel de vruchten over een langere periode kunnen worden geoogst, varieert de kwaliteit gedurende deze tijd; Jeppsson en Johansson merken op dat het bessengewicht vroeg in de oogstperiode zijn hoogtepunt bereikt, de anthocyaninespiegels een paar weken later hun maximum bereiken en de bruine verbindingen (die verkleuring van de vrucht veroorzaken) het laagst zijn een week voordat de anthocyaninespiegels het hoogst zijn. Op basis van een overzicht van de impact van productie- en kweekmethoden op de kwaliteit van fruit voor gebruik als kleurstof voor levensmiddelen, ontwikkelde Jeppsson 1999 deze richtlijnen voor Zweedse veredelingsinspanningen: (1) verhoging van de productie van anthocyanen; (2) het gehalte aan bruine verbindingen verlagen ten opzichte van anthocyanen; (3) verhoging van de stabiliteit van het pigment in de vruchten; en (4) het gehalte aan tannines in het fruit verlagen.

Plantgebruik

Voedsel / nutraceutisch: zwarte appelbes is onaangenaam als het rauw is (vandaar de algemene naam), maar als het wordt verwerkt ze hebben een culinaire en nutraceutische waarde. Smith merkt op dat, historisch gezien, de Potawatomi-mensen het fruit als voedsel gebruikten en een aftreksel van fruit maakten als een behandeling voor verkoudheid. De Abnaki gebruikten de vruchten ook als voedsel (Rousseau).

In de recente geschiedenis wordt zwarte appelbes op grote schaal geproduceerd in Rusland als een klein fruit, gebruikt in sapproducten (gemengd met appelsap), wijn, compote en augurken (Kask). Het is commercieel gekweekt in Europa, waar het fruit wordt gebruikt in sap, alcoholische dranken, stimulerende dranken en als kleurstof voor levensmiddelen (Bussieres et al.). Zweden startte in 1986 studies om dit gewas te ontwikkelen (Jeppsson en Johansson). Knudson merkt op dat fruit in zijn geheel kan worden ingeblikt, het sap kan worden gebruikt in vruchtendranken en gelei, en extracten kunnen worden gebruikt als natuurlijke kleurstoffen in de voedingsindustrie.

De vrucht van zwarte appelbes heeft hogere niveaus van antioxidanten (anthocyanen en flavonoïden) dan enig ander gematigd fruit. Dit wekt een toenemende interesse onder kleine fruittelers in de VS

Landschap: Hilliers merkt op dat zwarte appelbes rond 1700 in westerse tuinen werd geïntroduceerd als landschapsplant en dat de waarde ervan wordt weerspiegeld door de ontvangst ervan van de Award of Merit van de Royal Horticultural Society in 1972. De sierattributen omvatten drie interessante seizoenen: witte bloemen in de lente, glanzend groen blad in de zomer en zwart fruit in de nazomer en helder geeloranje-rood blad in de herfst. Er is een groeiende belangstelling voor deze plant als een inheemse struik met meerdere seizoenen voor landschappen in het oosten van de VS. Het is gemakkelijk te vermeerderen en te produceren in kwekerijen. Het aanpassingsvermogen aan een breed scala van bodemomstandigheden en het vrij zijn van grote problemen maakt het een goede kandidaat voor inpoldering van wetlands, aanplant langs wegen en snelwegen en parkeerterreinen.

Dieren in het wild: in natuurhabitats en in wildtuinen, zwart appelbes biedt bladeren voor witstaartherten en konijnen, en fruit voor korhoen, scherpstaarthoen en prairiekippen (USDA, NRCS).